Herdenking luidklok
Op 12 september 2021 hebben wij herdacht dat de luidklok 75 jaar geleden is terug-
geplaatst in de toren van de Oude Kerk.
Over de klok die wél terugkeerde
In de toren van de Oude Kerk hangt een grote, in 1597 gegoten bronzen luid- en slagklok met een gewicht van 1135 kilo. Deze heeft eeuwenlang ontelbare malen dienst gedaan, bij grote en kleine gebeurtenissen. Tot oktober 1943. Toen leek het definitief afgelopen en kwam de smeltkroes in zicht – ver weg in het Duitse Hamburg. Klokkenbrons is immers al eeuwenlang heel goed bruikbaar voor de oorlogsindustrie, ook voor de Duitse tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarom kwam ook in Nederland in 1942 een klokkenvordering op gang.
xxxIn oktober werd de klok uit de toren getakeld en vervoerd naar Leerdam. Ook daar was een grote opslagplaats voor historisch waardevolle klokken.
xxxIn het najaar van 1944 weigerde schipper J. van Dijk, eigenaar van het schip
Hoop op Zegen echter de ruim 200 klokken naar Hamburg te vervoeren. Dus moest een ander de opdracht uitvoeren. Tijdens de tocht in januari 1945 ging het mis: het schip strandde op het IJsselmeer voor Urk en zonk. In juli werd de lading gelicht en werden de klokken aan de eigenaren teruggegeven.
De Nieuwe Haagsche Courant meldde de terugkeer in Scheveningen op 7 en 10 augustus 1946 met foto’s, tekst en een gedicht.
Tijdens en na de kerkdienst van 12 september 2021 werd na 75 jaar het hergebruik herdacht.
(Zie voor meer informatie Albert van Urk, Het klokkenschip │ Urk in oorlogstijd 1940-1945 (website)
xxxxxxxx
xxxxxxxxOnthulling plaquette
xxx
Er is een plaquette onthuld ter herinnering aan de terugkeer van de luidklok.
Mr. Henk Grootveld nodigt Dr. Barend Weegink uit om de plaquette te onthullen en begeleidt hem naar de plaats van de onthulling.
xxxxx
xxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxxxxxxx
Brochure xxHerinneringsgebakje
xxxxxxxx
Uurwerk, Klokken en Carillon
Het uurwerk van Huygens
Het uurwerk van de toren van de Oude Kerk heeft in (internationale) uurwerkmakers-kringen en bij iedereen die in deze materie zijn geïnteresseerd enige bekendheid gekregen. De Nederlandse wiskundige Christiaan Huygens (1629-1695) was op zoek naar de mogelijkheid uurwerken nauwkeuriger te laten lopen met behulp van een slinger. Hij deed daartoe proeven in de toren van de Oude kerk. Op 23 januari 1658 tekende hij de voortgang van zijn experimenten aan: Het werk op Scheveningen is tegenwoordig aan de gang, heeft dezen nacht gegaan [gelopen]; de bol is een gewicht van 50 pond, doch denke wat minder er aan te hangen, en zijn veer en ketting wat anders te maken: het heeft naar gissing een quartier in 24 uren verloopen. Ik meijne op morgen na den middag daar weer heen te gaan. Zijn proeven hebben uiteindelijk in Europa en daarbuiten geleid tot een veel nauwkeuriger tijdaanduiding.
De internationale bekendheid bleek een aantal jaren geleden: toen stond een groepje Japanners aan de kerkdeur met de vraag ‘of zij het uurwerk van Huygens mochten zien’. Het werd echter in de achttiende eeuw vervangen voor het huidige uurwerk, dat echter niet meer in gebruik is. In december 1966 werden de wijzeraansturing en het slagwerk door de Gemeente Den Haag geëlektrificeerd.
Klokken
Eeuwenlang hebben in de toren minstens twee klokken gehangen. Een werd in Den Haag gegoten door Coenraet Antonisz. in 1597, zie foto links, over de andere – kleinere – klok is niets bekend. Deze situatie veranderde in 1798. De kleine klok bleek gescheurd en werd verkocht door de gemeente Den Haag voor 250 gulden, maar niet vervangen. Vanaf die tijd deed de oude klok uit 1597 al het werk: dag en nacht de tijd aangeven op hele en halve uren en dagelijks luiden voor wereldlijk én kerkelijk gebruik. De grote luidklok werd op 7 oktober 1943 weggevoerd en op weg naar Duitsland in het IJsselmeer gegooid en na de oorlog opgevist. Op 29 juli 1946 werd de klok weer in de toren gehesen. Op Monumentendag 2013 werd door de gemeente Den Haag de situatie van voor 1798 hersteld door het plaatsen van een tweede klok, de Joannes, zie foto rechts.
Carillon
Sinds de vijftiende eeuw is het een gewoonte geworden om in de toren een reeks bronzen en zuiver gestemde klokken te hangen, een carillon. Deze spelen als een vorm van openbare tijdaanduiding een kort melodietje, voorafgaande aan de klokslag van een heel en een half uur. Ook werd het gebruikelijk van stadswege een musicus op gezette tijden op deze klokken te laten spelen met behulp van een klavier, bij voorkeur tijdens de markt.
In deze lange traditie kreeg de Oude Kerk in 1975 een spel met 37 klokken in de toren. Het werd deels geschonken door inwoners, door de winkeliersvereniging van de Keizerstraat en door een bijdrage van de gemeente Den Haag. In 2014 werd deze bijzondere soort klokkencultuur erkend als Immaterieel Cultureel Erfgoed.
